Ροχαλητό και πώς αντιµετωπίζεται: Όλη η αλήθεια

Τι είναι το παθολογικό ροχαλητό;
Το ροχαλητό προκαλείται από τις δονήσεις των μαλακών ιστών καθώς περνάει ο αέρας από στόμα-μύτη-φάρυγγα-λάρυγγα μέχρι την τραχεία. Οι πνεύμονες, όμως, ποτέ δεν συμμετέχουν στο ροχαλητό. Στο απλό, άθώο Ροχαλητό, υπάρχει κάποια χαλάρωση των μυών του φάρυγγα λόγω του ύπνου και τέτοιο ροχαλητό εμφανίζει το 30% του πληθυσμού, χωρίς άλλα προβλήματα.
Αντίθετα, το Παθολογικό Ροχαλητό οφείλεται σε πλήρη απόφραξη και συχνά συνοδεύεται από υπνική άπνοια (Σύνδρομο ύπνικής Άπνοιας), δηλαδή επαναλαμβανόμενες διακοπές της αναπνοής για περισσότερα από 10sec, με αποτέλεσμα να προκαλούνται πολλά και σοβαρά προβλήματα υγείας.
Μπορεί να πει κανείς πως το Σύνδρομο ύπνικής Άπνοιας είναι το ακραίο στάδιο του ροχαλητού.

Τι προκαλεί την απόφραξη;
Απόφραξη προκαλεί οτιδήποτε εμποδίζει τη φυσιολογική διαδρομή του αέρα από τη μύτη και την ομαλή ροή του μέσω του φάρυγγα: η σκολίωση ρινικού διαφράγματος, οι υπερτροφικές κόγχες, οι υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια), οι υπερτροφικές αμυγδαλές, η μακριά σταφυλή, η μεγάλη γλώσσα, η μετατοπισμένη προς τα πίσω κάτω γνάθος και η στένωση του φάρυγγα από αποθηκευμένο λίπος στον τράχηλο (λαιμό), όλα μπορούν να συμμετέχουν στην εκδήλωση ροχαλητού. Επίσης, φλεγµονές της περιοχής και ορµονικές διαταραχές συµβάλλουν στο ροχαλητό, καθώς και άλλοι, πιο σπάνιοι παράγοντες.

Τι άλλο µπορεί να προκαλέσει ροχαλητό;
Τα παχύσαρκα άτομα -κυρίως οι άνδρες- με κοντό λαιμό εμφανίζουν πιο συχνά ροχαλητό, όπως και οι ηλικιωμένοι, διότι ο μυϊκός τόνος του φάρυγγά τους μειώνεται με την ηλικία, οι ιστοί χαλαρώνουν και σχεδόν «κρέμονται». Η τακτική κατανάλωση αλκοόλ, καθώς και η χρήση ηρεμιστικών και υπνωτικών χαπιών προκαλούν και αυτά χαλάρωση στους μύες του φάρυγγα και σχετίζονται με παθολογικό ροχαλητό και Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας ενώ σημαντικό ρόλο παίζει η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης.
Τέλος, υπάρχουν λίγες περιπτώσεις κατά τις οποίες το ροχαλητό είναι κεντρικής αιτιολογίας από το κεντρικό νευρικό σύστηµα, δηλαδή το πρόβλημα ξεκινάει από τον ίδιο τον εγκέφαλο. Άυτό εμφανιζεται συχνότερα σε ηλικιωμένους ασθενείς, ειδικότερα αν λαμβάνουν κάποιο φάρμακο που επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία ή αν έχουν πάθει παλαιότερα κάποιο ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Οι άνδρες ροχαλίζουν συχνότερα από τις γυναίκες;
Ναι, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό ανδρών συγκριτικά με τις γυναίκες ροχαλίζει. Στους άνδρες, όταν παίρνουν βάρος, το λίπος συσσωρεύεται κυρίως στην περιοχή του τραχήλου, προκαλώντας έτσι στένωση του αεραγωγού και ειδικότερα της τραχείας. οι άνδρες, επίσης, καπνίζουν και πιο πολύ, κάτι που προκαλεί συνεχή φλεγμονή στον φάρυγγα και στο εσωτερικό της µύτης και ακολούθως εντονότερη απόφραξη.

Πρέπει να ανησυχήσω, αν ροχαλίζω;
Ναι. Το ροχαλητό δεν είναι αθώο όταν είναι επίμονο, έντονο και επαναλαμβάνεται για περισσότερα από 3-4 βράδια την εβδομάδα. άθώο θεωρείται μόνο το περιστασιακό ροχαλητό, μετά από μια κουραστική μέρα ή μετά από αρκετή κατανάλωση οινοπνεύματος.
Το έντονο και σταθερά επαναλαμβανόμενο ροχαλητό με άπνοιες είναι πάθηση και σχετίζεται με υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρρυθμίες και συχνά ατυχήματα λόγω κούρασης και υπνηλίας. Συνεπώς, πρέπει να σας εξετάσει αρχικά Ωτορινολαρυγγολόγος για να διερευνήσει τα αίτια του ροχαλητού σας. Στη συνέχεια, κατά περίπτωση, µπορεί να σας παραπέµψει και σε άλλες ειδικότητες, όπως σε Νευρολόγο, Πνευµονολόγο ή Γναθοχειρουργό.

Πώς γίνεται η διερεύνηση του ροχαλητού;
Ο Ωτορινολαρυγγολόγος παίρνει πλήρες ιστορικό, εξετάζει τον ασθενή και κάνει ενδοσκόπηση σε µύτη, φάρυγγα και λάρυγγα προκειµένου να δει αν υπάρχει κάποιο ανατοµικό πρόβληµα. Μετά την εξέταση, γίνεται µελέτη ύπνου είτε σε ειδικό κρατικό ή ιδιωτικό εργαστήριο ύπνου είτε µε φορητή συσκευή (εξίσου αξιόπιστη).
Στη συνέχεια, δίνονται οδηγίες για το πώς να τοποθετήσει τους αισθητήρες ο ασθενής, ώστε να γίνει η µελέτη ύπνου στην άνεση του σπιτιού του, σε ρεαλιστικές και χαλαρές συνθήκες.

Τι γίνεται µετά;
Την επόμενη μέρα, ο ασθενής επιστρέφει τη συσκευή, αναλύονται τα δεδομένα και διαπιστώνετε πόσο σοβαρό είναι το όποιο πρόβλημα. Ανάλογα με τα ευρήματα της εξέτασης και της μελέτης ύπνου, αντιμετωπίζουμε το ροχαλητό και το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας αρχικά συντηρητικά και έπειτα, αν χρειαστεί, επεμβατικά.

Πώς αντιµετωπίζεται το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας συντηρητικά;
Συντηρητικές τακτικές βοηθούν σε κάθε περίπτωση που κάποιος έχει ροχαλητό άν το πρόβληµα είναι ήπιο, βέβαια, αρκούν και για να σταµατήσει το ροχαλητό. άυτές είναι οι ακόλουθες:

• Αντιμετώπιση χρόνιων φλεγμονών της περιοχής στοματο-ρινο-φάρυγγα
• Αν η στένωση είναι στον τράχηλο λόγω συσσώρευσης λίπους, η ήπια ύπνική Άπνοια μπορεί να αντιμετωπιστεί με αλλαγές στη διατροφή και αύξηση της άσκησης με σκοπό να χαθεί το περιττό λίπος που προκαλεί τη στένωση
• Αλλαγή της θέσης που κοιµάται κανείς από ανάσκελα σε µπρούµυτα ή στο πλάι, χρήση κατάλληλου στρώµατος και µαξιλαριού στον ύπνο, αποφυγή µεγάλων και λιπαρών δείπνων πριν τον ύπνο, διακοπή του καπνίσµατος, αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ, ηρεμιστικών ή υπνωτικών χαπιών
• Υπάρχουν ειδικά «μασελάκια» που εμποδίζουν τη γλώσσα να πέφτει προς τα πίσω στον ύπνο και να κλείνει τον αεραγωγό
• Υπάρχουν λιπαντικά διαλύµατα και sprays που φαίνεται ότι µειώνουν τις δονήσεις της υπερώας & της σταφυλής και να βελτιώνουν τη ροή του αέρα
• Υπάρχουν ασκήσεις αναπνοής και γλώσσας που θα σας δείξει ο Ωτορινολαρυγγολόγος σας και που εσείς θα πρέπει να τις κάνετε καθημερινά, μέχρι να δυναμώσουν οι συγκεκριμένοι μύες
• Συσκευές που ανοίγουν τα ρουθούνια (διαστολείς ρινός, ρινικές ταινίες) είναι χρήσιμες μόνο στις σπάνιες περιπτώσεις που το πρόβλημα είναι τα υπερβολικά μαλακά ή στενά ρουθούνια.

Σε ποια περίπτωση θα χρειαστώ χειρουργείο;
Αν τα παραπάνω μέτρα αποτύχουν, μπορεί να χρειαστεί επέμβαση που θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της στένωσης στο σημεία ακριβώς που εντοπίζεται:

• Αν η στένωση οφείλεται σε κάποια ανατομική αιτία μέσα στη μύτη (σκολίωση ρινικού διαφράγματος, ρινικοί πολύποδες, υπερτροφικές ρινικές κόγχες, κτλ.), η κατάλληλη επέμβαση θα σας ανακουφίζει άμεσα
• Αν το πρόβλημα είναι στο στόμα και στον φάρυγγα, γίνεται επεμβατική διάνοιξη της αναπνευστικής οδού σε όλες τις διαστάσεις (πλάτος, ύψος και βάθος). Οι παραπάνω επεμβάσεις γίνονται σταδιακά, αν και εφόσον χρειαστεί αυτό, προκειμένου η αντιμετώπιση να είναι αποτελεσματική.

Έχω ακούσει πως γίνεται επέµβαση µε υπερήχους και ραδιοσυχνότητες µε τοπική αναισθησία και χωρίς πόνο, ισχύει;
Ναι. Πλέον, οι σύγχρονες τεχνικές στοχεύουν στο να κάνουν περισσότερο άκαμπτους τους ιστούς παρά να τους αφαιρέσουν. άυτό γίνεται με συσκευή ραδιοσυχνοτήτων ή υπερήχων (Σομνοπλαστική), οι οποίοι με τις ταλαντώσεις τους παράγουν θερμότητα και συρρικνώνουν τον «πλαδαρό» ιστό. Η όλη διαδικασία γίνεται, ανώδυνα, χωρίς νυστέρι και ράμματα, χωρίς αιμορραγία, χωρίς οποιαδήποτε βλάβη στους γύρω ιστούς, ενώ σε λίγες ώρες ο ασθενής μπορεί να πάει σπίτι του. Συχνά γίνεται και με τοπική αναισθησία. Με αυτές τις τεχνικές, ίσως να χρειαστούν περισσότερες από μία συνεδρίες για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Μια εναλλακτική τεχνική είναι και η τοπική έγχυση σκληρυντικών ουσιών στα «πλαδαρά» σημεία του φάρυγγα που προκαλεί «σύσφιξη», µε αποτέλεσµα να µη δονούνται τα σηµεία αυτά.

Θα έχω πόνο µετά την επέµβαση;
Εξαρτάται από την επέμβαση που θα χρειαστεί να κάνουμε. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, τις πρώτες ημέρες υπάρχει πόνος σαν αυτόν της οξείας αμυγδαλίτιδας, που αντιμετωπίζεται, όμως, εύκολα με παυσίπονα.

Έχω ακούσει για µια µάσκα που φοράνε όσοι ροχαλίζουν, τι είναι αυτή;
Είναι ένα µηχάνηµα αναπνευστήρα που στην άκρη έχει µια µάσκα, την οποία φοράει ο ασθενής πάνω από τη µύτη και το στόµα κατά τη διάρκεια του ύπνου και του χορηγεί µε πίεση αέρα, προκειµένου να «προσπεράσει» το εµπόδιο που προκαλεί τη στένωση. Το µηχάνηµα ονοµάζεται Συσκευή Παροχής άέρα Συνεχούς θετικής Πίεσης (Continuous Positive Airway Pressure ή CPAP). είναι µια µέθοδος η οποία δεν αντιµετωπίζει το πρόβληµα που προκαλεί το ροχαλητό, απλώς το «προσπερνάει» µε έµµεσο τρόπο και χρησιµοποιείται σε ειδικές περιπτώσεις.

Γιατί η CPAP δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της άπνοιας οριστικά;
Το πραγματικό πρόβλημα στο Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας είναι σχεδόν πάντοτε ανατομικό και σχετίζεται με στένωση σε κάποιο σημείο από τα ρουθούνια μέχρι την τραχεία και πάντοτε πριν από τους πνεύμονες. Δεν είναι λογικό να αφήνεις το ανατομικό πρόβλημα να παραμένει και να «σπρώχνεις» αέρα για να το «κερδίσεις». Πρώτα πρέπει κανείς να προσπαθήσει να ανοίξει μόνιμα και οριστικά τον αεραγωγό διορθώνοντας το ανατομικό πρόβλημα που προκαλεί τη στένωση και αν αυτό δεν γίνεται, τότε μόνο να χρησιμοποιήσει τη μάσκα CPAP. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η μάσκα CPAP έχει δοθεί αδιακρίτως ακόμα και σε νεαρούς ασθενείς με ήπιο ροχαλητό και φυσιολογικό βάρος, χωρίς καν να τους έχει εξετάσει ο πραγματικά αρμόδιος, ο Ωτορινολαρυγγολόγος.

Θα έχω πρόβληµα µε τη µάσκα CPAP;
Υπάρχουν συχνά κάποια µικροπροβλήµατα προσαρµογής όσον αφορά στον ύπνο µέχρι κανείς να τη συνηθίσει, ενώ κάποιοι ασθενείς αναφέρουν ξηρότητα στο στόµα και στον λάρυγγα. Για τον λόγο αυτό, απαραίτητα πρέπει πρώτα να είναι ελεύθερη η αναπνοή από τη µύτη, ώστε η µάσκα CPAP να στέλνει τον αέρα στη µύτη και όχι στο στόµα.

Σε ποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη;
Όταν όλα τα υπόλοιπα µέτρα δεν αποδώσουν ή όταν η κατάσταση της υγείας του ασθενούς δεν επιτρέπει στα µέτρα να εφαρµοστούν (π.χ. πολύ ηλικιωµένος ασθενής, υπερβολικά παχύς, µε βαριά καρδιαγγειακά προβλήµατα), τότε μόνον η µάσκα CPAP είναι µια αναγκαία θεραπευτική επιλογή. εµείς θέλουµε ο ασθενής να χρησιµοποιήσει τη µάσκα CPAP µέχρι να χάσει βάρος, να αρχίζει να ασκείται τακτικά, να βελτιώσει τη διατροφή του και να επανέλθει η καρδιοαναπνευστική του κατάσταση σε επίπεδο που να µην χρειάζεται πλέον τη µάσκα για να µην ροχαλίζει.
Στόχος µας είναι η µάσκα CPAP να είναι προσωρινό µέτρο και όχι µόνιµο.